Bana Kendi Kendime Yetmeyi Öğret

“SAHİP OLMA PEŞİNDE DEĞİL, VAR OLMA PEŞİNDE OLAN ÇOCUKLAR”

Çocuk yetiştirmek ve anne baba olmak, insanlık tarihi kadar eski bir kavram. Bu kadar eski bir geçmişe sahip olmasına rağmen sürekli kuralları değişmeye ve gelişmeye devam ediyor. Bu yaklaşımlar içerisinde günümüzde başarılı sonuç veren metodlardan birisi ve bir asırdan fazla süredir bu kurallarla çocuk yetiştirmeye devam eden bir yöntem, Montessori.

Montessori pedagojisinin en büyük amacı çocuğun kendini açmasını sağlayarak onu hayata hazırlamak. Günümüzde uygulanan aşırı koruma, aşırı baskılama ve aşırı beslenme modelinin tam karşısında duruyor. Montessori denince genel olarak bilinen, çocuğun kendi haline bırakılmış halidir. Ancak tam aksine çaba gerektiren ve zorlu bir süreç burada bahsedilen. Montessori herşeyin yapılmasına izin verilen bir yer değil, disiplinin hüküm sürdüğü bir ortamdır.

MARİA MONTESSORİ KİMDİR?

Birkaç cümleyle bu metodolojinin kurucusu hakkında bilgi sahibi olalım. 1870 ile 1952 yılları arasında yaşayan İtalyan bilim insanı ve eğitimci. İtalya’da tıp diploması alan ilk kadın doktor. Engelli çocuklarla çalışırken uyguladığı metodlardan ilham alarak Montessori akımını üretir. Bugün dünyada 50’den fazla ülkede 22.000’den fazla okulu ve bu okullarda çalışan binlerce öğretmeni vardır.

ÇOCUK GELİŞİMİ

0-7 arasında her çocuğa göre değişen sürelerde düzene, harekete, dile, küçük nesnelere duyarlı dönemler bulunur. Bu dönemlerde çocuklar duyarlı olduğu güdüye müthiş odaklanma sağlar. Bu bir tırtılın doğumundan sonra bir iç güdüyle ışığa yönelmesi, kaplumbağanın suya doğru bilinçsizce yürümesi gibidir. Eğer alıkoyarsanız yaşamsal faaliyetlerini sürdüremeyecek olan bu hayvanlar gibi bebeklerin de duyarlı olduğu güdüye engel koyarsanız yaşamsal faaliyetlerini kesintiye uğratmış olursunuz. Bu keşif ihtiyacı doyurulmuş çocuk ise tamdır ve mutludur.

ODAKLANMA

Çocuğun gelişimi için odaklanmaya ihtiyacı vardır. Bu yüzden zorunlu olmadıkça odaklanmış bir çocuğu durdurmayalım. Çocuk bu süreçte tecrübe eder, hisseder. Uyku, algıların sınıflandırılması için önemli bir zamandır. Bu sebeple mümkün olduğunca uyuyan bir bebeği uyandırmaktan kaçınalım.

MONTESSORİ PEDAGOJİSİNİN İLKELERİ

Her istediğini yapmak üzere çocuğu kendi haline bırakmak değil, ona özgürce hareket edebileceği bir ortam hazırlamak gerekir. Çerçevesi olmayan bir özgürlük sunmak, hiç özgürlük sunmamaktan daha kötü olabilir. Her istediğini yapabilen çocuk özgür değildir. Özgürcü çocuk, sınırları sayesinde onu içine alabilen bir ortamda istediği yönde evrilen çocuktur.

Faaliyet Seçme Özgürlüğü: Çalışmayı istedikleri müddetçe devam ettirebilirler. Tek kural aldıkları materyali yerine geri bırakmaktır.

İletişim Özgürlüğü: Sınıfta özgürce konuşabilirler. Ancak diğerlerini rahatsız etmemek için kısık sesle.

Hareket Özgürlüğü: İstediği yere geçebilir. Ancak hareketlerine dikkat etmeli ve sessiz olmalıdır.

Öz Disiplin: Çocuğun bir başkası tarafından düzeltilmeye alışmaması gerekir. Bu onu pasifleştirir.

MATERYALLER

Materyallerin amacı çocuğa bir şey öğretmek değil, onlarda araştırmacı bir ruh geliştirmektir.

Bilimsel Materyaller:

Nitelikleri Soyutlayan Materyaller:

Duyusal Materyaller:

Dil Materyalleri:

EVDE MONTESSORİ EĞİTİMİ İÇİN;

Çocuğa güven duy, saygı göster, gelişimini takip et ve ona elverişli bir ortam sun. Onun emniyetini sağlamak evdeki bütün nesneleri kaldırmak anlamına gelmez. Kırılabilir ve tehlikeli olanlar dışında.

ÖRNEKLER

• Örnek: Başarıya ulaştığında bile iltifat yağdırmak yerine kendini kutlamasını sağlamalı. “Aferin, harikasın” yerine “Kendini çok iyi hissetmelisin. Mutlu olmalısın” denmeli.
• Örnek: Çocuk sürekli bir yerlere tırmanıyorsa harekete duyarlı dönemde demektir. Onu korumak için engellemek yerine önce onu gözlemleyelim. Belki hiç problem çıkmadan tırmanmaya devam edecektir. Bir yere tırmandığını gören yetiştikinin bağırması ondaki güveni sarsıp düşmesine neden olabilir. Özellikle de eminmiş gibi “Düşeceksin!” diye bağırdığı zaman.
• Örnek: Çocuk hatalı davrandığı zaman “Çok kötüsün” demek yerine, eyleminde yanlış olan yönü tarif edelim. “Yaptığın şey çok kötü” sözü “Çok kötüsün” ile aynı negatif değeri taşımaz.
• Örnek: Çocuk birgün bulaşık yıkamak ister, başka birgün sebze soymak ister. Eğer bunları yapmak isterse, “Hayır, sen daha çok küçüksün” veya “Büyüdüğünde yaparsın” demeyin. Eğer küçükken hevesini kırar, birlikte bir şey yapma isteğini köreltirseniz, zamanı geldiğinde emin olun bu seferde o istemeyecektir.
• Örnek: Çocuk yeni cümle kurmaya başladığında eğer “Kedi gittiler” diye söylerse “Kaç tane kedi gitti” diye sorup kendi hatasını düşünüp kendisinin bulmasını sağlayabilirsiniz. Bu “Yine –ler ekini karıştırdın” demekten daha iyidir.
• Örnek: Çocuk bir bardak kırarsa azarlamayın. Herkesin başına gelebilecek bir hata olabileceğini düşünün. Onu suçlamayın. Öğrenmesi gereken çok şey olsa da çocuk kimseden aşağı değildir. Evde bir misafir bardağı kırarsa ona sert davranmadığımız gibi çocuklarımıza da sert davranmayalım.
• Örnek: Çocuk parkta oyun oynarken haydi gidiyoruz demek sağlıksız bir davranıştır. Bunu ona baştan ve sık sık söylemek gerekir. Eğer sizi de ansızın birisi tutup başka bir yere götürse direnç gösterebilirsiniz.
• Örnek: “Abarttın artık! Herşeyi mutfak masasının üzerinde öylece bırakmışsın” demek yerine “Kahvaltıyı olduğu gibi masanın üzerinde bırakmışsın ve bu beni rahatsız ediyor” diyerek davranışa odaklanmak daha doğru olacaktır.
• Örnek: Çocuk yemek yemediğinde “yemeğini bitirmezsen sofradan kalkamazsın” diyerek onu esir etmeyelim. Kaygılanmaya gerek yok. Bizim yemek ölçümüz evrensel bir ölçü değildir. Yemeklerin düelloya dönüşmesine ve iletişimin sağlığını yitirmesine izin vermeyelim.

ÖNERİLER

• Öneri: Eğer çocuklara karşı davranış biçimimizden pişman olursak özür dilemekten asla tereddüt etmeyelim. Yenilmezlik maskesi takınmayalım.
• Öneri: Yetişkin herşeye hakim olma isteğini terk ettiğinde, artık daha az müdahale eder ve rolü güven unsuruna bırakır. Çocuklarımızın kişiliklerine saygı duyalım.
• Öneri: Montessori yöntemi cezadan da, ödülden de yana değildir. İkisi de gereksiz bağlılık doğurur. En doğrusu, yanlış yaptığında onunla yanlış davranışı hakkında konuşmaktır.
• Öneri: En kabul edilebilir ceza, geçici olarak onu ortamdan uzaklaştırmaktır. Ancak bu ortam çocuğun yatak odası hatta yatağı olmamalıdır. Bu uyku problemlerine neden olabilir. Kendini dışlanmış hissetmeyecek bir süre olmalıdır.
• Öneri: Çocuğu önceden yapabileceği veya yapamayacağı şeyler konusunda uyarmamışsak onu suçlayamayız. Bu adaletsizlik olur.
• Öneri: Sorun çıkaran bir çocuk ilgi çekmek için her yolu deneyecektir. O halde neden beklentisini karşılayarak ona ilgi göstermeyelim. İlgi, çocuğu sakinleştirecek bir tetik işlevi görür.
• Öneri: Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin, o sizin hayalinizdeki çocuk değil. Onu koşulsuz sevin.
• Öneri: Ona anlattığımız ilk hikayelerde gerçekçi ve somut durumları anlatalım. Hayali kahramanlar ya da insansı hayvanlar onun gerçekçilik algısını edindikten sonra anlatılmalıdır. Aynı biçimde sütdişleri düştüğünde yastık altına saklayarak diş perisine onu inandırmak sadece sizin için bir eğlence olacaktır. Çocuk bunun gerçek olmadığını öğrendiğinde onda tam tersi bir hayalkırıklığı ve size karşı güvensizlik algısı oluşmasına neden olacaktır. Çünkü bireylerin inandığı bir şeyi terketmeye çalışmak üzülmesine sebep olur.
• Öneri: Oyuncakları sandıktan ziyade ayrı ayrı kutulara koymak daha iyidir. Hatta kutuların içine içindekilere ait fotoğraf, çizim veya etiket yapıştırabiliriz.

KÜÇÜKLER İÇİN FAALİYET FİKİRLERİ

• Aynada kendine bakmak
• Ellerinin veya bir örtünün arkasına “ce ee” demek
• Katı cisimleri kutuya yerleştirmek, onları saklayıp yeniden ortaya çıkartmak
• Farklı malzemelere dokunmak
• Sesleri tanımak
• Kuleler inşa etmek

3-6 YAŞ ÇOCUKLARI İÇİN FAALİYET FİKİRLERİ

• Elleri yıkamak
• Dişleri fırçalamak
• Saçları taramak
• Kumaşları katlamak
• Eldiven giymek
• Yatağını yapmak
• Düğüm atmak
• Lekeyi silmek
• Süpürmek, toz almak
• Çamaşır sıkmak
• Musluğu açıp kapatmak
• Sofraya birşeyler koymak
• Meyve sebze yıkamak
• Kaptan kaba aktarmak
• Nesneleri taşımak, biryere götürmek
• Şişe kapağı açıp kapatmak
• Kağıt katlamak
• Kağıt kesmek
• Yaprakları toplamak
• Tohum ekmek
• Günaydın, hoşça kal, lütfen, teşekkürler demek
• Sözü kesmemek
• Beklemeyi bilmek
• Özür dilemek
• Yardım istemek
• Birine yardımcı olmak

SONUÇ

Çocuklarımızı bugünün dünyası için yetiştirmeyelim. Onlar büyüdüklerinde bu dünya da değişmiş olacak. Ve onların dünyasının hangisi olacağını bilmemize imkan yok. O halde onlara uyum sağlamayı ve mutlu olmayı öğretelim.