Leonardo Olmak

Yazar: Mike Lankford
Yayınevi: Nemesis Kitap
Sayfa: 344
Tür: Dünya Roman


İnceleme
2018/08 9 dk 1695

"GERÇEK ÖZGÜRLÜĞÜN ANLAMI, TARİH YÜKÜNÜN ALTINDA KALMAMAKTIR."

1452 yılında, Nisan'ın 15'inci gününde, Floransa'nın Albano Dağı eteklerindeki Vinci Kasabası'nda dünyaya bir oğlan çocuğu geldi; Leonardo. Rönesans döneminin en iyi eserlerini veren Leonardo felsefe, astronomi, mimarlık, mühendislik, matematik, anatomi, müzik, heykel, botanik, jeoloji, kartografi, yazarlık ve resim gibi olağanüstü geniş bir yelpazede çalışmalar yapmıştır. Gördüğü, gözlemlediği her şeyi çizerek bugüne dek ulaşan binlerce sayfalık defterler bırakmıştır.

leonardo olmak, leonardo da vinci
( Leonardo da Vinci )
0-15 yaş

Noterlik işiyle meşgul olan babası Ser Pierro ile Osmanlı'dan ev kölesi olarak İtalya'ya gelen ve burada Caterina ismini alan annesinin gayrimeşru çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.

Doğu kültürü ve hikâyeleriyle büyüyen Leonardo, yetişkin olduğunda bir İtalyan'dan ziyade Türk gibi davranırdı. Sakalı, giysileri, yüzükleriyle gezintiye çıkmış bir Osmanlı Paşasını andırırdı. 1503 yılında 51 yaşındayken Sultan II.Bayezid'e bir mektup yazıp, Konstantinopolis'e taşınmak yönünde bir çaba bile göstermiştir.

Dedesi, babaannesi ve amcası Francesco ile büyüyen Leonardo üzerinde en çok iz bırakan ve ona şekil vererek bugünkü başarılarına ilham kaynağı olan amcası Francesco olmuştur. Bu karşılıklı ilişki öyle kuvvetliydi ki, Francesco 1506 yılında öldüğünde, tüm malını mülkünü, diğer yeğenlerine pay etmeden hepsini Leonardo'ya bırakmıştı.

Amcası Francesco'nun öğüdü: "Yavaşla ve derince nefes al. Zaman ayır ve üzerine düşün" idi. Leonardo'nun da ilerleyen yıllarda düşünme biçimi çizme ile oldu. O çizerek düşünüyor ve dünyayı öğreniyordu.

15-16 yaş

Büyükbabası ve üvey annesi öldükten sonra babası artık kendi ayakları üzerinde durması gerektiği yönünde bir karar belirtmiş ve onu Floransa'ya götürmüştür. On beş yaşına kadar hiçbir sorumluluk almamış hiçbir işle meşgul olmamış, sadece ve sadece doğayı incelemiş bir geç dönem çocukluğa sahip Leonardo için bu durum, yeni bir hayatın başlangıcı olacaktı.

Fevkalade bir gözü ve müthiş bir eli olan ancak teknikten yoksun olan Leonardo, Andrea del Verrocchio adında bir sanatkârın çırağı olarak ilk adımını atmış oldu.

leonardo olmak, kalkan
( Hayvan ölülerinden yaptığı kalkan )

Ünlü mimar ve sanatçı Vasari, arkadaşı olan Ser Piero'ya (Leonardo'nun babası) süsletmesi için bir kalkan verir. Ser Piero da kalkanı Leonardo'ya teslim eder. Leonardo kalkanı yılan, yarasa gibi gerçek hayvan ölüleriyle öyle güzel süsler ve öyle gerçekçi yapar ki babasına kalkanı göstermek için odaya çağırdığında babası korkudan ne yapacağını şaşırır. Bu şaheseri Vasari'ye bedavaya teslim etmek istemeyen Ser Piero, antikacıdan aldığı bir kalkanı ona verir ve Leonardo'nun süslediği kalkanı da ciddi bir para karşılığı gizlice başkasına satar. Tüccarlar tarafından elden ele dolaşan kalkan Milan Dükü'nün eline kadar ulaşır. Aradan on beş yıl geçer, Leonardo Milan'dadır, dükün kalesini ziyaret eder. Ve duvarda yıllar önce kendisinin yaptığı kalkanı görür.

Aşırı planlı, titiz ve reddedilmekten korkan bir yapısı vardı. Bu yüzden otuz yaşına kadar birkaç tablo ve çizim dışında neredeyse hiçbir eser yapmadı. Raphael veya Michelangelo'nun aksine Leonardo otuz yaşında ölmüş olsaydı muhtemelen şimdi onu tanımıyor olacaktık.

leonardo olmak, the baptism of christ
( The Baptism of Christ )
16-23 yaş

Büyüyen yeteneğine bir başka örnek, 18 yaşındayken, Verrocchio kendisinden, The Baptism of Christ isimli tablosunun sol alt köşesine ikinci bir melek çizmesini ister. Çizim tamamlandığında ustası şaşkınlıktan ne diyeceğini bilemez. Öğrencisi tarafından geçilen Verrocchio'nun bugünden sonra resim çizmeyi bıraktığı bile söylenmiştir.

24-25 yaş

Flonsa'da o zamanlar tamburi denilen, yazılı suçların toplandığı halka açık kutular vardı. Polisler bu kutulara bırakılan notları inceliyor ve suçluları cezalandırıyordu. Adil bir sistem olmadığı için iftira ve istismara çok açıktı. Leonardo da benzer şekilde sodomi (oğlancılık) ile suçlanmış ancak şahitleri olmadığı için kazığa bağlanarak yakılmamış sadece hapis cezasına çarptırılmıştı. Bu suçlamalardan dolayı babası ilişkisini tamamen kesme kararı aldı. Yaklaşık 2 ay boyunca hapiste kaldı ve bu zaman içerisinde en eski makine çizimlerinden olan tornavida, el delgisi ve penseyi yaptı. Sodomi suçlamasının düşmesinden sonra serbest kaldı. Öncelikle Floransa'yı terk etti ve bir iş için Pistoia'ya giden Verrocchio'yu takip etti. Burada makinelere olan merakı iyice arttı. Akıllı makine ve akıllı çarklarla neler yapılabildiğini gördükçe hayreti daha da artıyordu. Ne yemeğe harcayabilecek parası vardı ne de herhangi bir şeyi, tek isteği içindeki merak ateşini söndürebilecek kadar mühendis olmaktı.

leonardo olmak, the adoration of the magi
( The Adoration of the Magi )
26-29 yaş

İktidarda olan Medicileri desteklediğini göstermek için Papa Sixtus, Sistina şapelini süslemek üzere Floransa'daki en iyi ressamların isimlerini sordu. Liste kabarıktı ancak ne yazık ki Leonardo yer almıyordu. Verrocchio dâhil şehrin tüm iyi sanatçıları bu iş için Roma'ya gitmişlerdi. Şehirde yalnız kalan Leonardo zar zor bulduğu boyama işlerinde oyalanırken San Donato Augustinyen Manastırı için iki tablo siparişi aldı. The Adoration of the Magi ve Saint Jerome in the Wilderness.

leonardo olmak, saint jerome in the wilderness
( Saint Jerome in the Wilderness )

O zamanlarda da iyi işler alabilmek için yağcılık çekmek işe yarıyordu. Floransa sanat camiası da küçük ve herkes birbirini tanıyordu. Leonardo artık burada kendisini mutlu ve güvende hissetmiyor, yeni bir yere taşınmak istiyordu. Arkadaşı Lorenzo'nun Milan hükümdarı Ludovico Sforza için çeşitli sanat eserlerinden meydana gelen bir hediye paketi topladığını duydu. Leonardo'nun sıradan bir flütü alıp boyayarak sunmasını beklemek yanlış olurdu. Kendi tasarladığı bir müzik enstrümanı yaptı: Lira da braccio. At kafatasının gövde olarak kullanıldığı enstrümanda göz delikleri de ses kanalı görevi görüyordu. Daha çok kemana benzeyen bir alet yapmıştı. Normalde zeki insanlar iyi müzisyen değildirler. Ancak Leonardo müziği bile hem sanat hem de mühendislikle birleştiriyordu. Müziği resmedebiliyordu. Leonardo'nun çizim defterleri meşhurdur ancak on sekiz defterinden on tanesi (yaklaşık altı bin sayfa kadar) kayıp. Belki de bu defterlerin içerisinde müziksel çizimleri yer alıyordu, ne yazık ki bunu hiçbir zaman bilemeyeceğiz.

leonardo olmak, lira de braccio
( Lira de Braccio )
30-32 yaş

Milan dükü Ludovico'ya saray sanatçısı ve mühendisi olmak istemesi yönünde yazdığı mektuptan hemen sonra bir geri dönüş alamasa da Ludovico'nun istediği birkaç tabloyu yapmıştır. Bunlar görsel olarak bir anlam içermese de kendi hayal gücünü de katmaya çalışmıştır. (winged dragon attacking lion). Bu dönemde daha çok krallar için önemli olduğunu düşündüğü savaş aletleri, köprüler, tanklar gibi çizimlerle ilgilenmiştir.

leonardo olmak, lady with an ermine
( Lady with an Ermine )
33-37 yaş

Veba salgını yüzünden şehrin üçte biri (50.000 bin kişi) ölmüştü. Bu yüzden saray halkıyla birlikte Leonardo'da şehrin üst kesimlerinde bulunan kalede yaşamaya başlamışlardı. Uzunca bir süre salgın yüzünden dışarı çıkamadılar. Bu zaman içerisinde Leonardo'nun veba hakkındaki düşünceleri ve çizimleri ortaya çıktı. Yer altı sistemleri, kanalizasyon gibi hoş olmayan şeylerin yer altında bulunması gerektiği gibi. Bu dönemde günümüze kadar gelen Lady With an Ermine tablosunu da çizmiştir. Bu portredeki kadın Ludovico'nun metresi Cecilia Gallerani'dir. Şimdiye kadar yapılan tabloların hepsi hareketsiz donuk yüzlerden oluşuyorken Leonardo'nun bu tablosu insanlara resmin hareket ettiği izlenimini verdi. Kucağındaki hayvanla birlikte heyecanlanmış bir halde sol tarafa bakıyorlardı, Ludovico'ya.

leonardo olmak, vitruvian man
( Vitruvian Man )
38-39 yaş

Vitruvian Man eserini bu dönemde yapmıştır. Ceasar döneminin mimarlarından olan Vitruvius bilimle de ilgiliydi ve insanın anatomik yapılarıyla ilgili kendisinin de tam çözemediği birtakım araştırmaları vardı. Bu kitapları okuyarak çalışmaları resme dökmek isteyen Leonardo biraz da abartı ve alaycılık katarak Vitruvian Man eserini yaptı. Aslında bu çalışma kendi not defterlerinin içinde alıyordu ve bu kadar popüler olacağının farkında bile değildi. Resimde yer alan yuvarlak evreni, kare ise dünyayı ifade etmekteydi.

40-45 yaş

Rönesans döneminde ortalama yaşam süresi kırk yıldı ve Leonardo da kırk yaşına basmıştı. Bulunduğu ortamlarda hemen hemen en yaşlı kişi olma özelliği daha bu yaşlarda kendisine geçmişti. Dişlerinin birçoğunu kaybetmiş, başının tepesi de oldukça açılmıştı.

Ludovico bu dönemde hem kız kardeşini hem de doğum yapan eşini kaybetmişti. Kendisini iyice saraya kapatan kral kimseyle görüşmek istemiyordu. Kendi ölümünü bekliyor, günde birkaç kez ibadet için kiliseye gidiyordu. Bu dönemde sarayın mutfağa bakan duvarına bir tablo yapması için Leonardo'yu görevlendirdi. Bu duvarda meşhur İsa'nın son akşam yemeği resmi ortaya çıkacaktı. Yalnız duvarda aşırı bir rutubet vardı ve Ludovico tablonun çalınmaması için direkt duvara yapılmasını istiyordu. Leonardo'nun duvardaki rutubetin resmi olumsuz etkilemesini engellemek için tam dört yıl çalışması gerekti. Kendisinden yedi yaş buyuk olan matematikçi Pacioli, Leonardo'yu matematikle büyülemişti. Özellikle de the Last Supper eserinde uygulamaya girişeceği perspektif matematiğiyle.

leonardo olmak, the last supper
( The last supper )
45-50 yaş

Bu yıllarda the Last Supper kaldırılan iskelenin ardından bütün ihtişamıyla ortaya çıkmaya başlamıştı. Hayatının geri kalanı boyunca tanınacağı tek eseri olmuştu. Bu eserden sonra muhteşem sol el olarak anılmaya başladı.

Fransız dükünün Milan'ı işgal etmesinin ardından Leonardo bütün malvarlığını Floransa'ya taşımak zorunda kaldı. Fransız dükü the Last Supper'ın methini çok duymuş ve hemen tabloyu görmek istemişti. Ludovico'nun da önceden tahmin ettiği gibi bu resmi Fransa'ya götürmek istedi ancak resim duvarın üzerine yapıldığı için bu sefer de duvarı söküp götürmelerini istedi. Ancak bunun da mümkün olmadığı anlaşılınca sinirlenmekle kaldı.

leonardo olmak, imola map
( Imola Map )

Askerler için köprüler, inşaatlar için kum taşıma makineleri ve Imole Map denilen bulunduğu şehrin kuşbakışı haritasını çıkarttı. 50 yaşında Cesare onu icatlarını ilerletmesi için Roma'ya gönderdi.

51 yaş

Roma'ya vardıktan sonra tanıştığı Alexander, Konstantinopolis'ten Sultan II.Bayezid'in mektubunu gösterdi. Haliç üzerine yapılacak 250 metre uzunluğundaki köprü için mühendis aranmaktaydı. Leonardo, içeriğinde hizmetlerinin dökümünü yaptığı bir mektup gönderdi. Ancak bu mektuba herhangi bir dönüş olmadı.

Cesare, Leonardo'nun yaptığı toplarla Orsini Kalesi'ni döverken o yine sanatı düşünüyordu. Sırf kontrolün kendi elinde olmasını istediği için aristokratlardan ve patronluk taslayanlardan uzak durarak, babası Ser Piero'nun karşı sokağında yaşayan Francesco del Giocondu isimli tüccarın eşi Lisa'nın portresini çizmeye başladı. İstekler yok, ödeme yok, bitiş tarihi yok.

leonardo olmak, the battle of anghiari
( The Battle of Anghiari )
52 yaş

Leonardo'nun paraya ihtiyacı vardı. Bu yüzden Floransa'nın Milan karşısında zafer kazandığı Anghiari Savaşını anlatacağı resim teklifini kabul etti. Santa Maria Novella Bazilikasındaki Papalık salonuna gerçek boyutlu olarak yapacaktı. Aylarca resmin konusunu düşündü. Bayrak savaşı çok klişe olacaktı. Bilindik bir sahneye ihtiyacı vardı. Normal seyirci bu sahneyi onaylarken, derinlemesine inceleyenler, altındaki gizli şeyleri görebilecekti. Savaşı hiç sevmemesine ve tiksinmesine rağmen Anghiari eseri bir güzellik sembolü olacaktı.

leonardo olmak, mussle
( Kas Çizimleri )
53-54 yaş

Hastanelerde ölülere otopsi yapıyor ve onların organlarını, deri altlarını, kaslarını inceliyordu. Bu anatomik araştırmalar hiç yayınlanmadığı için maalesef bu keşiflerin tıpta hiçbir etkisi olamadı. Bütün bu araştırmalar başkaları tarafından not aldığı defterler sayesinde keşfedildi. Leonardo'nun çizimlerini değerli kılan şey, ileri düzeyde hayal etmiş olmasındandır. Çizimlerinde insan vücudunun içinin bile güzel olduğunu gösteriyordu.

55-62 yaş

Lisa ve Salvator Mundi eserlerine rahat rahat vakit ayırırken bir yandan da su saati, saati gösteren otomasyon tasarımı, astronomi, jeoloji, hidrolik sistemler, kuşların uçuşu, gölge teorisi üzerine araştırmaya, keşfetmeye de devam ediyordu. Her zaman önünde açık bir not defteri vardı. Etrafta gördüğü ilginç her türlü tasarımı kaydediyordu. Bu bir parmak boğumu ya da dantel deseni olabilirdi. Bir gün mutlaka hepsi işine yarıyordu.

İnsan vücudundaki tendonların, kasların ve kılcal damarların neredeyse yarısının çizimlerini elinde tutan kişiydi Leonardo ve çağının otuz yıl ilerisinden gidiyordu.

leonardo olmak, mona lisa
( Mona Lisa )
63-66 yaş

Roma'ya taşınmasına vesile olan arkadaşı Giuliano de Medici frengi hastalığına yakalanıp ölünce yeniden ve sekizinci kez sil baştan başlama kararı aldı. Çünkü kendisini görmezlikten gelen insanlara bağlı kalmayı sevmiyordu. Derhal etrafına bakıp, elinde ne tür fırsatlar var, araştırırdı. Bu yüzden Fransa Kralı I.Francois'in teklifini kabul etti ve 1400 km ötedeki Amboise Sarayında yaşayan Fransa Kralının kraliyet mühendisi ve ressamı olmak için üç ay sürecek yolculuğa, yanında çizimi devam eden Mona Lisa tablosunun da olduğu iki yüz kilo eşyasıyla birlikte çıktı.

Fransa'da kaldığı süre boyunca çizimlerine bir yandan devam ederken bir yandan da mühendislik ve anatomi işleriyle ilgilenmeye devam etti.

Son ve en büyük yapıtı olan Mona Lisa'yı burada tamamladı. Muazzam bir tekniği olan başyapıtını ne sanatın ne de bilimin ışığında tek başına açıklamam mümkün olmadı. Leonardo'nun sürekli aklının içerisinde dolaşan tezatlar ve karşıt düşünceler bu tabloda da yerini aldı. Işık yukarıdan vurması gerekirken karşıdan vuruyordu, arka plandaki dağlar sadece imkânsız değil, aynı zamanda anlaşılması güçtü. Farklı zamanlarda farklı şeyler söyleyen bir rüya gibiydi.

leonardo olmak, notebooks
( Makine Çizimleri )
67 yaş

2 Mayıs 1519 tarihinde hayata gözlerini yuman Leonardo, Fransa'ya kendisiyle birlikte gelen yardımcısı Melzi'ye bütün not defterlerini bıraktı. Anatomi çizimleri ve makine çizimlerini de içeren binlerce sayfalık not defterlerini maalesef koruyamadı ve düzenleyemedi. Kendisi de öldükten sonra çatı katında bir dolapta duran defterleri Melzi'nin çocukları parça parça satmaya başladı. Defterler dört bir yana dağıldı. Süregelen savaşlar boyunca birçoğu yanıp kül oldu. Üç yüz sene sonra sadece yarısı ortaya çıkabildi.

Ölümünden Sonra

Francoisin Leonardo'yu gömdüğü şapel, Fransız devrimi sırasında yıkıldı ve Leonardo'nun kemikleri dört bir yana dağıldı. Şapele yakın oturan bir bahçıvan 1808 yılında enkazın olduğu yere geldiğini ve bir grup çocuğun oldukça büyük bir kafatasıyla futbol oynadıklarını görmüş. Kafatasını ve bulabildiği diğer kemik parçalarını toplamış. Bulduğu mermer parçalarının üzerinde yazan harfler; "EO...DUS VINC" imiş. Sonrasında topladığı iskeleti günümüzde halen yerinde duran Ambois'teki Saint Florentin Kilisesi'ne gömmüş.

SONUÇ

Geçen bunca yüzyılın ardından akıllara şöyle bir soru gelir? Neden artık Leonardolar yok? Aslında potansiyel Leonardolar her yerde fakat bizim sosyal güdümlü düzenimizde nadiren hayatta kalabiliyor, başarıya ulaşabiliyorlar. Çetin geçen bir köy hayatında yaşayan on beş yaşında bir çocuk düşünün ve çocuk doğru düzgün yazı bile yazamıyor, adını işaret edemiyor. Sosyal sisteme göre bu çocuk bir problemdir. Burada farklılık yaratan durum şudur; Leonardo kendisini keşfetmek zorundaydı ve bunu başardı. Belki de amcası Francesco sayesinde, beynine o fikir girdi, "Farklı bile olsa, kendi yolunla yap. Sen aptal değilsin! Nasıl yapacağını kendin keşfet." Solak, dislektik, eğitimsiz taşra çocuğu kendini geliştirerek kendi yolunu buldu ve Leonardo da Vinci oldu.




Arka Kapak

Rönesans'ın yıldızı, resim ve mühendisliğin dehası, şifrelerin ustası. 500 yıl sonrasında üzerine boca edilen methiyeler arasında kaybolan bir Leonardo'dan bahsediyor bu kitap. Gayrimeşru oğul, istenmeyen evlat; aldığı işlerin çoğunu yarım bırakmış, veba salgınları, komplolar ve savaşlar arasında şehirden şehre gezmek, çok defa en başından başlamak zorunda kalmış, ters yazısı ve garip hareketleriyle toplumuna uyumsuz bir bireyden bahsediyor.

Dünyayı resmederek görüyor, inat mı inat, merakı hiç dinmiyor lakin kendini bir türlü anlatamıyordu.

Onu, evrensel bir dâhi olarak düşünüyoruz ama Leonardo sınırlanmış hissediyor, bilgisiz olduğunu düşünüyordu. Bugün başka biçimde görüyoruz çünkü genel şartları bilmiyoruz ve Leonardo'nun tam gün çalışan bir dâhi olduğu fikrine kendimizi kaptırma eğilimindeyiz.

Yani, ne oldu? Bu kadar az iş yaptıktan sonra ve bu denli nevi şahsına münhasır bir kişilikle Leonardo, nasıl oldu da tarihin en ünlü dâhilerinden birisi olarak son noktayı koydu? Bunu ve nasıl baktığını, nasıl gördüğünü, etrafında neler olup bittiğini merak ediyorsanız işte, karşınızda Leonardo da Vinci!

Aynı Kategoride Eklenmiş Son Kitaplar
Card image cap
Ve Dağlar Yankılandı Yeni

Khaled Hosseini

Uçurtma Avcısı romanı ile tüm dünyanın tanıdığı ve merakla takip ettiği bir yazar olan Khaled Hos ...

Card image cap
Gece Ana

Kurt Vonnegut

1922 yılında ABD'nin Indianapolis şehrinde dünyaya gelen Amerikalı Hümanist yazar Kurt Vonnegut, ...

En Çok Okunan Kitaplar
Card image cap
İnce Memed 2

Yaşar Kemal

Bu roman, atalarından kalma köy toprağını çektiği her türlü eziyete rağmen terketmeyen, son nefes ...

Card image cap
Kırlangıç Çığlığı

Ahmet Ümit

Suriyeli göçmenlerin dramı, çocuk istismarı ve organ kaçakçılığı, maalesef ülkemizin gündemini hâ ...

Tüm Kitaplar

İncelemesini hazırladığım tüm kitapların listesi için...

Devam...
Kitap Hakkındaki Yorumlarınız

    Kitap hakkında ilk yorumu siz yapabilirsiniz...


Bu siteden elde edilen reklam gelirleri ile kimsesiz çocuklarımıza KİTAP alınmaktadır. Geleceğimizin güvencesi olan çocuklarımız ancak okuyarak geleceğimize şekil verebilirler. Her kitap bir hayattır. Hayatı okunduğu kadardır.

Serdar Kılıçsel © 2018
facebook.com instagram.com linkedin.com