Teneke

"YALANIN GÜCÜ DOĞRUNUN GÜÇSÜZLÜĞÜNDEN DEĞİL, YALNIZLIĞINDANDIR."

1955 yılında ilk olarak yayımlanan Teneke romanı idealizm ile baskın güç arasındaki hiç bitmeyen mücadelenin çarpıcı bir örneğidir.

Para ve güç uğruna gözü dönmüş ağaların beylerin, köy halklarına ve güçsüzlere yapmış oldukları zulüm bu topraklarda hiç bitmemiştir, sanıyorum ki de bitmeyecektir.

Teneke romanı, kuruluş halindeki milli edebiyatımızın sadece bir örneği değil, aynı zamanda Türkiye'nin güzel bir özetidir.

ROMAN

Tahrirat kâtibi Resul Efendi yaklaşan emeklilik günlerini saymaktadır. Tek isteği kalan günlerini sakin bir şekilde tamamlamak ve bir kaza bela olmadan buradan emekli olmaktır. Ancak üç aydır kaymakamsız kalan Çukurova ilçesinde çeltik ekme zamanı gelmiş ve ruhsatiyeler için müracaatlar başlamıştır. Bu köylerde çeltiğin günahı büyüktür. Kanun nizam dinlemeyen ağalar bataklık olana kadar köylerin içlerine doğru su salar. Çamur olan toprakların üstünde gökyüzünü bir bulut gibi sinek kaplar. Cibinlikle bile evlerde durulmaz. Sıtmadan dolayı her sene yüzlerce kişi ölür. Çeltikçi ağaların yaşattığı bu zulmü bilen Resul Efendi bu işlere bulaşmak istemez, ağaları günlerce oyalayarak imza için gelecek kaymakamı bekletir.

Otuz beş senede kırk üç kaymakam eskiten ilçeye nihayet yeni bir kaymakam daha atanır. Fikret Irmaklı henüz yirmi dört yaşında, Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni yeni bitirmiş idealist bir gençtir. Önceleri çeltikçilerin kendisine hoş görünmesine inanır gibi olsa da sömürü düzenlerini ve yaptıklarını kendi gözleriyle görür. Resul Efendi'nin tüm bildiklerinden ve tecrübelerinden yararlanarak çeltik ağalarına karşı amansız bir savaş başlatır.

Çeltik ağaları tüm servetlerini yatırdıkları bu işte yenilgiyi kabul etmezler. Kaymakama çoluk çocuk perişan oluruz diye önce dil dökerler ama nafile kalır. Suyun başını tutan jandarmaya rüşvet verirler ama kaymakam jandarmaları sürekli değiştirir. Ankara'ya sürekli telgraf çekerler ama bir türlü cevap alamazlar. En sonunda bir heyet kurarak topluca Ankara'ya giderler, kaymakama türlü türlü iftiralar atarak onun naklini başka yere aldırmayı başarırlar. Kaymakam Fikret, çeltikçi ağaların alaylı gülüşmeleri ve çocuklara çaldırdıkları boş teneke gürültüleri arasında ilçeden ayrılır. Her ne kadar çeltikçi ağalar kazanmış gibi gözükse de asıl zaferi kaymakam Fikret, halkın gözünün açılmasıyla elde edecektir.

KÜNYE

Konu: Çeltikçi ağaların köylerindeki kaymakamlarla olan mücadelelerini anlatır.

Yer: Çukurova'nın Sazlıdere Köyü

Zaman: 1950'li yıllar.

Kişiler: Resul Efendi (Tahrir Kâtibi, Kaymakam Vekili), Fikret Irmaklı (Yeni mezun, genç ve idealist kaymakam), Murtaza Ağa, Mustafa Patır Patır, Kemal Taşan, Okçuoğlu Muş (Çeltikçi ağalar), Kürt Memed Ali ve Zeyno Karı (Sazlıdere Köyünde ağalara karşı mücadele eden baş karakterler)