Yaban

"Bir insan Türk olur da nasıl Kemal Paşa'dan yana olmaz?"

1921 yılında, Kurtuluş Savaşı'nın en zorlu günlerinde Ankara'ya çağrılan ve Kurtuluş hareketini görmek, liderleriyle görüşmek fırsatını bularak Türk toplumunun sosyal gerçekçiliğe geçiş dönemine bizzat tanıklık eden Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Cumhuriyet'in felsefesinin yazılmasında büyük bir rol oynamıştır. Manisa milletvekili olduğu 1932 yıllarında kaleme aldığı Yaban romanında Anadolu halkının Kurtuluş Savaşı dönemlerinde yaşadığı sosyo-kültürel bir kesitini sunarak, çağdaşlaşma dönemindeki Türk aydınının, entelektüel bakış açısının eleştirel bir şekilde yorumlanmasını sağlamıştır.

Çanakkale Gazisi Ahmet Celal'in Anadolu Köylüsüyle Mücadelesi

İstanbul'da ne padişahın, ne devletin, ne hükümetin beş paralık itibarının kalmadığı, yüzbaşı rütbesindeki yabancı subayların sadrazamlara emir verdiği bu dönemde, Mustafa Kemal isminde bir büyük adam, bir büyük kumandan, yine aynı şehirden, İstanbul'dan çıkmış ve Anadolu'ya geçerek Erzurum'da, Sivas'ta, milleti başına toplamış ve "Hükümet, devlet görevini yapmıyor. Biz kendi kendimizi koruyacağız. Düşmana karşı koyacağız." demiştir.

İşte böyle bir dönemde yaşı otuzu henüz geçmiş Celal Paşa'nın oğlu Yedek Subay Ahmet Celal, Çanakkale'de savaşırken kolunu kaybetmiş ve emireri Mehmet Ali'nin Porsuk Çayı kenarındaki köyüne birlikte giderek burada yeniden bir tohum haline gelmeyi istemiştir. Ancak burada görmüştür ve deneyimlemiştir ki aynı dili konuşan, aynı tarihi ve coğrafi yollardan hep birlikte gelen, damarlarında akan kanla aynı kana sahip olan, aynı Allah'a kulluk etmeye çalışan ve aynı siyasi mukadderat, aynı sosyal bağlar ile kardeşlik, evlatlık, analık babalık üstünde bir yakınlıkla birbirlerine bağlanan bu halka bile yaban olmuştur. Bu sebepledir ki; Türk entelektüeli, Türk aydını, Türk ülkesi denilen bu engin ve ıssız dünya içinde her ne koşulda olursa olsun bir garip yalnız kişi olarak kalmıştır.

Sözler / Alıntılar

Türkiye'nin karanlık semasında Mustafa Kemal adı bir şafak yıldızı gibi parlıyor.

...

Bir köylü nasıl yaşarsa öyle yaşayacaktım. Tamamıyla onlara karışacaktım. Lakin işte görüyorum ki, bir çanak suda bir damla zeytinyağı gibiyim. Ne karışıyorum ne de dibe çökebiliyorum. Bize, bunun için toplumun kaynağı diyorlar galiba. Türkiye'nin aydın sınıfı, gerçekten bu toplumun kaynağı mıdır? Eğer öyle ise, bu Salih Ağalardan, Bekir Çavuşlardan, bu Zeynep Kadınlardan bende bir şey bulunması gerekmez miydi?

...

Ne bu zırhlılardan, ne bu ordudan, ne sokak başlarındaki bu makineli tüfeklerden korkuyorum. Beni, korkutan şey, kendi aramızdaki anlaşmazlıklar, kendi aramızdaki nifaklardır. Bizi asıl bu mahvedecek. "Ben içimden diyordum ki, bu adam, bu hükmü hep İstanbul'a göre veriyor, karışık ve bulanık bir şehir halkının huyunu bütün millete mal ediyor. Asıl vatanı, asıl milleti, Anadolu'yu hesaba katmıyor.
Şimdi ne görüyorum? Anadolu... Düşmana akıl öğreten müftülerin, düşmana yol gösteren köy ağalarının, her gelen gasıpla bir olup komşusunun malını talan eden kasaba eşrafının, asker kaçağını koynunda saklayan zinacı kadınların, frengiden burnu çökmüş sahte sofuların, cami avlusunda oğlan kovalayan softaların türediği yer burasıdır.
Bunun nedeni Türk aydını gene sensin! Bu viran ülke ve yoksul insan kitlesi için ne yaptın? Yıllarca, yüzyıllarca onun kanını emdikten ve onu bir posa halinde katı toprak üstüne attıktan sonra, şimdi de gelip ondan tiksinmek hakkını kendinde buluyorsun. Anadolu halkının bir ruhu vardı, nüfuz edemedin. Bir kafası vardı, aydınlatamadın. Bir vücudu vardı, besleyemedin. Üstünde yaşadığı bir toprak vardı! İşletemedin. Onu, hayvani duyguların, cehaletin, yoksulluğun ve kıtlığın elinde bıraktın. O, katı toprakla kuru göğün arasında bir yabani ot gibi bitti. Şimdi, elinde orak, buraya hasada gelmişsin. Ne ektin ki, ne biçeceksin? Bu ısırganları, bu kuru dikenleri mi? Tabii ayaklarına batacak. İşte, her yanın yarılmış bir halde kanıyor ve sen, acıdan yüzünü buruşturuyorsun. Öfkeden yumruklarını sıkıyorsun. Sana ıstırap veren şey, senin kendi eserindir, senin kendi kendi eserindir.

...

Yunan uçaklarının attığı kağıtta yazan yazı: Muhterem Anadolu ahalisi. Kemal çeteleri mahvolmuştur. Adım adım bütün şehirleri, kasabaları zapt ettik. Şimdi Ankara üzerine yürüyoruz. Sakın bize karşı düşmanca harekete kalkışmayınız. Biz sizi, Halife tarafından kurtarmağa geliyoruz.

...

Ve bu umumi facia anında, hepsine, hatta Salih Ağa'ya bile hakkımı helal ediyorum. Bunların hiçbiri "ne yaptığını" bilmiyor. Eğer bilmiyorlarsa, kabahat kimin? Kabahat, benimdir. Kabahat, ey bu satırları heyecanla okuyacak arkadaş, senindir. Sen ve ben onları, yüzyıllardan beri bu yalçın tabiatın göbeğinde, herkesten, her şeyden ve her türlü yaşamak zevkinden yoksun bir avuç kazazede halinde bırakmışız. Açlık, hastalık ve kimsesizlik bunların etrafını çevirmiştir. Ve cehalet denilen zifiri karanlık içinde, ruhları, her yanından örülü bir zindanda gibi mahpus kalmıştır. Bu zavallı insanlardan, sevgi, şefkat ve insanlık namına, artık ne bekleyebiliriz? Bu iklimin çoraklığı, ruhlarını kurutmuştur. Bu ıssızlık ve bu gurbet onlara müthiş bir egoizm dersi vermiştir. Onun için her biri kendi yuvasında bir kunduza dönmüştür.